6 Maart 2024
Onlangs ontving ik een bruine envelop met het opschrift ‘Oud Rotterdam’. Ik ben altijd zeer dankbaar als mensen historische documenten aan mij toevertrouwen. Deze keer zijn het items die betrekking hebben op mijn eigen familiegeschiedenis, wat het extra bijzonder maakt.
Peaky Blinders
De enveloppe bevat een persoonsbewijs uit de Tweede Wereldoorlog, een prijslijst van een herenkapper en een stapel foto’s uit verschillende jaren. Naast de foto’s van de bevrijding met Canadese militairen, trekt een andere foto mijn aandacht. Het betreft een Peaky Blinders achtige groepsfoto. Vijf karaktervolle figuren – drie mannen, een vrouw en een kind – poseren voor een etalageruit. De personages op de foto dragen kenmerkende kledingstukken die doen denken aan de stijl van de jaren 1920. De heren dragen een wit overhemd met hoge boord, een giletje met pocket-watch en een stropdas. Net zoals Thomas Shelby in de Netflix-serie Peaky Blinders. De oudere man heeft zichzelf een snor aangemeten en op zijn hoofd prijkt een witte Panama strohoed. De vrouw heeft een wit werkshort over haar kleding aan, terwijl de jongen een witte stofjas draagt. Op het grote raam achter het gezelschap is – in een halve cirkel – de naam van de onderneming te lezen “American scheersalon”. Daaronder de naam “PC Vriends”. De hoofdfiguren kijken nors richting de fotograaf die midden op straat moet hebben gestaan.
Stadsarchief Rotterdam
De foto neemt me mee op reis in de geschiedenis en ik vraag me af welk verhaal erachter schuilt. Ik ben nieuwsgierig naar de locatie en het tijdstip waarop de foto is genomen. En, zou ik ook achter de namen van de personen kunnen komen? Ik ga op onderzoek.
Omdat de foto is meegestuurd met andere Rotterdamse documenten, begin ik mijn zoekactie op de website van het Stadsarchief Rotterdam. Bij het archief vind je een veelomvattend historische database met informatie over de stad Rotterdam. Via de website zijn de documenten digitaal doorzoekbaar. In het Stadsarchief Rotterdam worden onder andere gezinskaarten bewaard die mogelijk waardevolle informatie bevatten. Gezinskaarten waren tussen 1880 en 1941 een onderdeel van de bevolkingsregistratie. Van alle inwoners van de stad werden de gegevens bijgehouden, zoals naam, geboortedatum, burgerlijke staat, adres, kerkgenootschap én beroep. Het gezinshoofd staat als eerste genoemd. Op de kaart staan ook de gegevens van alle samenwonende gezinsleden die op hetzelfde adres wonen.
Gezinskaart
Bij ‘Zoeken op personen’ vul ik de naam P.C. Vriends in: 0 zoekresultaten. Met alleen de naam Vriends heb ik meer geluk: 87 zoekresultaten. Als ik de lijst met namen afga kom ik de naam “Pieter Vriends” tegen. Ik download de gezinskaart dat aan deze naam gekoppeld is. De documenten zijn vergeeld en bevatten handgeschreven teksten die mij de volgende informatie verschaft: Pieter Vriends is geboren op 15 september 1869 in Breda en is getrouwd met Hendrica Boelens. Het stel heeft tien kinderen. In de laatste kolom bij beroep staat “Meubelmaker”. Helaas geen beroep dat ik kan koppelen aan de etalageraam letters “American Scheersalon”. Maar, wanneer ik de lijst met kinderen doorloop, valt op dat zonen Cornelis (1897), Johannes (1898), Petrus (1903) en Lambertus (1916) de notitie “Barbier” of “Kapper” achter hun naam hebben staan. Document nummer twee bevat de achterzijde van de gezinskaart. In de eerste kolom “Huizing” staan flink wat Rotterdamse straatnamen: Oranjeboomstraat, Beukelsdijk, Hudsonstraat, Rosier Faassenstraat, Robert Fruinstraat, Beatrijsstraat en Schermlaan. Blijkbaar verhuisde men in die tijd nogal veel. De lijst met adressen bevat mogelijk de oplossing op mijn vraag: op welke locatie is de foto genomen?
Adresboekjes
Voor verdere onderzoek besluit ik om het fysieke gebouw van het Stadsarchief Rotterdam te bezoeken. Ik leg mijn onderzoeksvraag voor aan een medewerker van het archief. Ik krijg te horen dat ik de boekenplank met oude adresboekjes in de studiezaal het beste kan raadplegen. Het Stadsarchief Rotterdam bezit adresboekjes uit de periode 1808-1939. In de adresboekjes kan je zoeken naar straatnaamgegevens van Rotterdamse personen, winkels of bedrijven. Behalve namen en straten vind ik er ook beroepen van de hoofdbewoners per adres. De adresboeken kwamen jaarlijks uit en bestonden meestal uit twee delen: een alfabetische naamlijst en een alfabetische stratenlijst met een overzicht van de bewoners. Ik begin bij het jaar 1939 en pel de jaren verder af. In het boekje uit 1919 en uit 1918 kom ik naast de naam P. Vriends, beroep: meubelmaker ook de naam P.C. Vriends, beroep kapper tegen. Het adres dat bij de namen hoort, is Rosier Faassenstraat 7A-B. Als ik mijn foto opnieuw bekijk zie ik dat rechts op de foto, naast de ingang een wit ovaal plaatje met nummer 7A is bevestigd. Ik heb een match met de foto!
Pandkaart
Ik ben benieuwd naar de pandinformatie van Rosier Faassenstraat 7. Op de website van het Stadsarchief ga ik op zoek in het archief van de Dienst Bouw- en Woningtoezicht. Hier kun je pandkaarten bekijken. Het formulier van Rosier Faassenstraat 7, verteld mij dat het pand gebouwd is in het jaar 1916. Verder vermeld het formulier dat er op de begaande grond een winkelruimte is (7A) en op de eerste verdieping is er een woning (7B). We kunnen bevestigen dat de familie op dit adres heeft gewoond en dat de scheersalon zich hoogstwaarschijnlijk beneden bevond. Opnieuw een match!
Rotterdam-West
Ik wil nu eigenlijk wel weten of pand met nummer 7 op de Rosier Faassenstraat nog bestaat. Grote kans dat het verwoest is door de talrijke bombardementen op de stad, dan wel slachtoffer is geworden van stadsvernieuwing. Google verteld mij dat de Rosier Faassenstraat anno 2024 nog bestaat en is te vinden in Rotterdam-West in de wijk Tussendijken. Ik klik op de link naar Google Street View. Het beeld wat ik voorgeschoteld krijg, is ronduit treurig. Het romantische Peaky Blinders beeld heeft plaatsgemaakt voor een knalrode gevel van een Kruitvat filiaal. Waar de karakteristiek figuren hebben gestaan staan nu twee kermit-de-kikker-groene kilo’s. Het beeld stelt me teleur, maar tegelijk is dit ook weer typisch Rotterdam. Vooruitgang. Als ik de branding van de Kruitvat wegdenk, zie ik dat de indeling van de gevel, de kozijnen en het bakstenen metselwerk gelijkenissen heeft met mijn foto uit het familiearchief. Ondanks de teleurstelling van het hedendaagse tijdsbeeld, wel weer een match.
Rosier Faassenstraat
Ik wil het treurige beeld van de Kruitvat uitwissen en ga in het stadsarchief op zoek naar oude foto’s van de Rosier Faassenstraat om te vergelijken. Veel is de straat niet gefotografeerd. Een medewerker helpt mij aan onderstaande foto, afkomstig uit zijn eigen privéarchief. Speciaal voor mijn onderzoek is hij de foto thuis gaan halen. Ik mag hem zelfs inscannen en gebruiken voor mijn verslag. Wat heerlijk dat deze mensen nog bestaan. De fotograaf heeft de foto gemaakt uit de richting van de Spanjaardstraat en geeft goed zicht op het pand waar de scheersalon moet hebben gezeten. Het beeld is gemaakt in de jaren 50. Ruim 30 jaar later dan mijn familiefoto, maar de gevel is goed te herkennen. Zelfs het zonnescherm met de strepen is identiek.
Reflectie
In de etalage van de Scheersalon ontdek ik een reflectie van de overkant van de straat. Duidelijk te zien zijn de witte bakstenen metselwerk met de kruis-motief. Ook de tekst “Schoenhandel” en de letters van tabaksreclame “Regatta” in spiegelbeeld zijn goed te lezen. Ik pak nogmaals de adresboekjes 1918 en 1919 van de plank en blader naar de sectie “Rosier Faassenstraat”. Bij nummer 6a staat de naam vermeld: “Louwe, C.B. in tabak&sig.” En bij nummer 8a staat de naam: “Bels F.C.A. in schoenw”. De beroepen achter de namen komen overeen met de spiegelletters in de etalageruit.
We kunnen met zekerheid vaststellen dat de foto in 1918 dan wel 1919 is gemaakt.
Witte bakstenen
De browser op mijn laptop met het Google Streetview scherm staat nog open. Ik beweeg het gezichtsveld 180 graden naar de overkant van de straat. De kenmerkende witte bakstenen pilaren met de kruizen van de panden 6 tot en met 10 zijn nog steeds onaangetast. De kleurrijke gevelreclame van Alrayan, Aziz en Pearlsmile doet er niets aan af.
Missie
Ik heb mijn missie volbracht. De foto van de scheersalon uit het familiearchief is genomen op de Rosier Faassenstraat in Rotterdam en stamt uit het jaar 1918-1919. Het bewijs wordt geleverd door de adresboekjes, de gezinskaart en pandkaart. Ook de kenmerken van het pand zijn terug te zien op zowel de jaren 50 foto als het beelden op Google Streetview.
Blijf ik met een vraag zitten: Wie is P.C. Vriends? Ik kan deze naam niet koppelen aan één persoon. Niemand met deze initiale komt voor in de archieven. Op de gezinskaart van Pieter Vriends staan wel zijn zoons Petrus (P.) en een Cornelis (C.). Beide zijn Barbier. Hebben ze hun initialen samengevoegd, om als één pseudoniem hun kappers onderneming te runnen? Ik vind het best aannemelijk.
Wie is Wie?
Rest mij nog om een poging te wagen om de personen op de foto te identificeren. Als we ervan uitgaan dat de foto op zijn vroegst in 1918 is genomen, betekent dit dat de leeftijden van de personen op de gezinskaart als volgt zouden moeten kloppen:
- Vader Pieter (1869) is 49 jaar
- Moeder Hendrika (1872) is 46 jaar
- Lambertus (1892) is 26 jaar
- Anna (1894) is 24 jaar
- Catherina (1895) is 23 jaar
- Cornelis (1897) is 21 jaar
- Johannes (1898) is 20 jaar
- Hendrica (1900) is 18 jaar
- Petrus (1903) is 15 jaar
- Willem Louis (1908) is 10 jaar
- Elisabeth (1910) is 8 jaar
- Lambertus (1916) is 2 jaar
Ik kom uit op de volgende bevinding:
