Grafisch ontwerper Sander Schinkel maakt infographics voor verschillende partijen. Aan de
hand van dertien tips legt hij uit hoe je informatie visueel weer kunt geven, om zo een actueel historisch onderwerp overzichtelijk in beeld te brengen en in de klas in te zetten.
Mensen zijn (steeds meer) visueel ingesteld. Beelden worden immers sneller door je hersenen verwerkt. Tekst met afbeeldingen worden vaker gelezen en beeld zorgt er voor dat informatie beter wordt onthouden. De komst van social media heeft ons leesgedrag verder beïnvloed. Bovendien lijken we steeds drukker en alles doorlezen is niet iets dat we nog echt doen. Dit zie ik ook terug in mijn werk als grafisch ontwerper. Waar ik 10 jaar geleden nog publicaties maakte met veel lange stukken tekst, moet diezelfde informatie nu op één pagina gecommuniceerd worden. Het liefst clickable, linkeble en shareble. Of te wel: de opdrachtgever wil een infographic.
Onderwijs
Veel vakgebieden hebben infographics omarmd om informatie over te brengen. Ook in het onderwijs wordt steeds vaker gebruik gemaakt van ‘beeld’. Om een goede infographic te maken gaan er best een aantal stappen aan vooraf. In dit artikel geef ik een aantal richtlijnen en tips zodat je zelf (met de klas) aan de slag kan gaan om een historische gebeurtenis te vangen in een beeld.
Maar eerst: wat is een infographic?
Een infographic is een mix van tekst en beeld om op een snelle, duidelijke manier informatie over te brengen. Bij infographics wordt vaak informatie gedeeld in een aantal stappen, zodat dit duidelijk en overzichtelijk is.
1. Kies je onderwerp
Ik ga vaak op zoek naar een relevant onderwerp. Welk onderwerp is bijvoorbeeld actueel? In 2023 is het 80 jaar geleden dat de April-meistaking plaatsvond. Er verschijnen voldoende artikelen, boeken en documentaires over deze gebeurtenis. Er is dus veel informatie te vinden over dit onderwerp.
2. Doe onderzoek
Ik verzamel altijd zoveel mogelijk informatie over mijn onderwerpen. Bij mijn zoektocht houd ik de volgende vraag in gedachte: welke resultaten zijn interessant voor in een infographic? Denk aan namen (hoofdfiguren), jaartallen, statistieken. Deze informatie kan ik gebruiken in mijn infographic.
3. Doe beeldonderzoek
Naast het verzamelen van teksten, jaartallen, statistieken, besteed ik ook veel tijd aan beeldonderzoek. Ik kijk dan ook kritisch naar goed beeldmateriaal. Beeld is immers een belangrijk onderdeel van een infographic. Beelden worden sneller door je hersenen verwerkt dan tekst. Denk bij beeld aan foto’s, schilderijen en illustraties. Door de juiste beelden te verzamelen kun je je nog beter inleven in de tijdgeest van je onderwerp. Dit helpt je dan weer bij het maken van eigen illustraties en iconen (zie tip 8). Vergeet ook niet om te kijken naar kaarten, grafieken en andere infographics.
4. Bronnen
Raadpleeg meerdere bronnen voor zowel tekst als beeld. Ik kijk niet alleen naar recente documentatie, maar onderzoek ook oudere bronnen. Wees kritisch tijdens je onderzoek. Doe aan fact-checken. Er worden soms verkeerde cijfers genoemd bij artikelen. Deze worden te snel overgenomen door anderen, vooral op internet. Onderaan mijn infographics vermeld ik altijd mijn bronnen als ‘leestips’. Als studenten meer informatie over dit onderwerp willen weten kun je ze hierop wijzen. Bijvoorbeeld met een link. De infographic wordt hierdoor waardevoller en is een mooie aanvulling op wat er al is. Bonustip: Zoek contact met een expert over dit onderwerp voor betrouwbare informatiebron. Via instagram of linkedin kun je eenvoudig contact zoeken.
5. Ordenen
Veel van mijn tijd gaat zitten in de behandeling van data: verzamelen, opschonen, structureren en alles begrijpen. Het is heel verleidelijk om al het onderzochte materiaal te verwerken in je infographic. Blijf bij de hoofdlijn, schrap bijzaken, ‘Kill your darlings’. Beperk je tot de hoofdfiguren, aanleiding, kernpunten en gevolgen. Je kunt niet volledig zijn. Daarvoor kun je verwijzen naar je bronnen.
6. Gebruik ‘plain text’
Een infographic is een mix van tekst en beeld. Ieder woord telt. Gebruik daarom korte zinnen. Zo houd je het de infographic leesbaar. Kun je woorden schrappen? Doe dat dan. Wees zo beknopt mogelijk, het is belangrijk dat het duidelijk is uitgelegd, maar sla hier niet in door. Als je in een grafiek een duidelijke stijging van 10% ziet hoef je dit niet nog in de titel en tekst te herhalen. De grafiek spreekt dan voor zich.
7. Gebruik titels en tussenkopjes
Het gebruik van passende titels en tussenkopjes is altijd belangrijk bij content. Het zorgt voor een duidelijk overzicht van de tekst. Bij het scannen van een tekst kijken mensen altijd eerst naar de afbeeldingen, titels en tussenkopjes. Bij een infographic is dit daarom net zo belangrijk. De tussenkopjes vallen vaak op door de opmaak. Ik maak ze altijd een flink stuk groter dan de tekst. Tussenkopjes zorgen automatisch voor ademruimte in je tekst. Cijfers (jaartallen en statistieken) kun je ook gebruiken als tussenkopjes. Het zorgt voor structuur.
8. Verbeeld
Visuele informatie wordt beter opgenomen. Daarnaast geeft het structuur aan je verhaal. Gebruik beeld in je infographic. Op (historische) foto’s staan vaak beeldrechten. Deze beelden kun je dus niet zomaar gebruiken. Daarnaast is de kwaliteit van het beeld niet altijd om over naar huis te schrijven. Maak daarom je eigen foto’s, illustraties en iconen. Dan hoef je niet bang te zijn dat je onrechtmatig beelden van anderen gebruikt. Het is niet alleen leuker om zelf een beeld te maken, maar jouw infographic krijgt ook een eigen signatuur met zelfgemaakte beelden. Denk bij beeld ook aan een tijdlijn, grafieken en kaartmateriaal. Bij historische gebeurtenissen werkt het goed om deze in te zetten.
9. Wees consistent
Ik gebruik bij mijn ‘historgraphics’ altijd dezelfde stijl. Dit zorgt voor herkenbaarheid. Zeker als ik ze plaats op Instagram. Tip: houdt het rustig, maar wel aansprekend en laat de opmaak niet afleiden van de informatie die je overbrengt. Maak voor jezelf een stijlgids, waarin je de beeld- en vormentaal vastlegt. Gebruikt één, hooguit twee lettertypes. Gebruik een vast kleurenpallet: maak bijvoorbeeld gebruik van één dominante kleur en twee accentkleuren. En, heel belangrijk: houdt je beelden in dezelfde stijl: maak al je foto’s zwart/wit en gebruik bij iconen dezelfde lijndikte.
10. Probeer de tijdgeest te vangen
Door je data te visualiseren en door schoonheid toe te voegen, worden die data hanteerbaar, krijg je er een gevoel bij en word je interesse gewekt. Een historische gebeurtenis speelt zich af tijdens een bepaalde periode in de geschiedenis. Ik probeer met mijn illustraties en iconen de tijdsgeest te vangen. De ontvanger krijgt dan meteen een gevoel bij die gebeurtenis. Speelt jouw onderwerp zich af tijdens de Koude Oorlog, Middeleeuwen of het Rampjaar 1672? Pas je ontwerp hierop aan. Welke materialen en voorwerpen gebruikte de mensen toen? Welke kleding hadden ze aan? Welke snor droegen ze? Hoe zagen de gebouwen eruit? Zie ook tip 3. Beeldonderzoek. Ik vind het soms leuk om een twist te geven. Een afgezakte sok of een rookpluim uit een sigaret.
11. Maak je handen vies
Het maken van een infographic kan in verscheidende bewerkingsprogramma’s op je computer. Ook online zijn veel tools om een infographic te maken. Maar pas op: softwareprogramma’s beperkt je wel in je creativiteit. En creativiteit is heel belangrijk bij een infographic. Je moet tekst om kunnen zetten naar beeld. Dat gebeurt in je hoofd niet in een computer. Het kan heel frustrerend zijn als een computerprogramma je beperken in het denkproces. Ik zou zeggen: ga met potloden, stiften, papier en schaar aan de slag.
12. Blijf scherp en test
Blijf gedurende het proces scherp. Kloppen de keuzes die je maakt. Zowel in tekst als in beeld. Voor mij is het belangrijk dat de infographic simpel is en voor iedereen te begrijpen is. Dus maak tests. Jouw studenten zijn al een eerste goede check. Maar, laat het bijvoorbeeld ook eens aan je partner of kinderen zien. Begrijpen zij het? Dan begrijpt iedereen het. Begrijpen zij het niet? Pas het dan aan zodat het voor iedereen toegankelijk is. Dat is het belangrijkste van een infographic, dat het makkelijk te begrijpen is en dat het klopt.
13. Zorg ervoor dat jouw infographic wordt gezien
Als de infographic af is moet deze ook nog gedeeld worden. Gebruik je hem alleen in de klas voor je eigen leerlingen of mogen anderen hem ook zien? Op welke kanalen ga jij dat doen? Bijna iedereen heeft tegenwoordig wel een social media-account: Facebook, Instagram, LinkedIn of Pinterest. Ik plaats een preview met de hastag #vandaagindegeschiedenis op Instagram. In mijn bio zet ik een link naar de infographic op mijn website.
Bovenstaand artikel is geplaatst in Kleio nummer 5 uit 2023. Kleio is het magazine van de Vereniging van docenten geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN). Het medium richt zich op docenten in het voortgezet onderwijs (vmbo/havo/vwo) en studenten/docenten van de lerarenopleidingen geschiedenis aan universiteit en hogeschool. De nummers hebben een gevarieerde inhoud en bevatten zowel artikelen met betrekking tot het beroep van geschiedenisleraar en de bijbehorende didactiek, alsmede artikelen over wetenschappelijke geschiedbeoefening. Bekijk hier het artikel, zoals het is opgemaakt in het magazine: Link
